Het ecologisch oeverproject “Het Lantaarntje”

Onze tuinvereniging heeft bij complex 2 een ecologische oever.
Het idee om die aan te leggen is ontstaan vanuit de volgende gedachte:

  • Het zorgen van een zo groot mogelijke variatie in oevervegetatie waardoor een stukje “natuur in de stad” ontstaat
  • Het creëren van een biotoop voor natuurlijke vijanden van plaagdieren die op groenten en fruit voorkomen waardoor het mogelijk wordt gemaakt om op natuurvriendelijke wijze te tuinieren.

De eerste aanzet tot realisatie

De eerste contacten vanuit de tuinvereniging en rayonpost IJsselweg en het Waterschap West-Friesland wat toentertijd nog bestond zijn in januari 2000 gelegd. In de maanden daarop is er door 2 stagiairs bij de rayonpost een werkstuk en een opzet voor een beheersplan voor het gebied gemaakt. De besprekingen voor de inrichting zijn later dat jaar op basis van dit plan met medewerkers van de rayonpost voortgezet, hetgeen leidde tot de afspraak dat in 2001 met de uitvoering van het plan begonnen zou worden.

Uitvoering en beheer

In de zomer van 2001 zijn er op diverse plaatsen in de oever inhammen volgens “de dronken draglinemachinist methode” gegraven om meer variatie in oeverbegroeiing te krijgen. Speciaal daar waar de bodem dan weer droog en dan weer eens onder water staat krijgt men de grootse variatie in oeverbegroeiing. Daardoor krijgen ook dieren die zich in deze situatie erg goed thuis voelen een kans om zich te ontwikkelen. Hoewel het er eerst naar uit zag dat de gemeentelijke plantsoenendienst volop zou meewerken door ook de oever aan de overkant ecologisch te beheren kwamen we bedrogen uit. Het project kent een geschiedenis waar frustratie en hoop elkaar afwisselden. Zo is het diverse keren voorgekomen dat de maaiboot die de oever aan de overkant schoonde ook de oever bij ons complex tegen alle afspraken in plat maaide. De maaiboot trok een aantal keren midden in de zomer een spoor van vernieling, met vissterfte tot gevolg. De oevers aan de overkant werden voortijdig met de klepelmaaier gemaaid, met als gevolg dat alle dierenleven in de oever stierf. Het blijkt dat het samenwerken met de overheid een moeilijke zaak is. Ook nu nog ( 2020) is het een bron van zorg. Waar voorheen de gemeente de zorg van het water- en oeverbeheer voor zijn rekening nam is er nu het Hoogheemraadschap die dat doet. De samenwerking verloopt duidelijk beter dan met gemeente Hoorn, maar we blijven waakzaam!

Hoe gaan we nu verder?

Een goed beheer is en blijft dus bittere noodzaak om de natuurwaarden te kunnen handhaven, vandaar dat er een beheersplan is gemaakt dat je elders op deze website kunt vinden. De natuur heeft overal een antwoord op! En geeft vaak niet het antwoord waarop je hoopt. Dat laatste wordt veroorzaakt door inschattingsfouten en daarom is het zo belangrijk dat die ontwikkeling goed gevolgd en wanneer nodig er bijsturing plaats vindt in het beheersplan. Een goed maaibeheer is daarbij een belangrijk hulpmiddel.

Deze foto laat zien hoe dit aangepakt kan worden. Door gefaseerd te maaien en diversiteit te creëren door happen uit de rietkraag te maaien bereik je dat de oevers rijker aan planten en insecten worden. Ook moet hierbij het maaisel afgevoerd worden om op den duur een rijkere plantengroei te bewerkstelligen ( zie beheersplan).

Door het gerichte ecologische beheer zijn grote delen van de oever in de loop der jaren flink veranderd. Waar voorheen alleen maar gras groeide zijn er nu nu ( 2020) flinke delen daarvan begroeid met gele dovenetel, een belangrijke voedselbron voor insecten in het vroege voorjaar.

Planten en dieren in en bij “Het Lantaarntje”

Langs het water groeien vooral die soorten die zich thuis voelen in een voedselrijk milieu. In het huidige stadium vinden we vooral veel riet . Tussen deze hoofdbewoner staat gele lis, harig wilgenroosje, leverkruid, moerasandoorn, egelskop en in het water: Gele plomp, watergentiaan etc. Het project is vooral opgezet om zoveel mogelijk roofinsecten, zoals gaasviegen, roofkevers en libellen te krijgen. Juist deze rovers bestrijden effectief allerlei schadelijke ( kleine) insecten, die groente en fruit aantasten.

De bekende waterjuffer (Het Lantaarntje) komt hier massaal voor en is daarom ook de naamgever van het project geworden. Ook komen hier voor: De gewone oeverlibel, de houtpantserjuffer, en de blauwe glazenmaker. In de windsingel langs de volkstuintjes vertoeft regelmatig de egel, die het o.a. op slakken gemunt heeft Vogels zoals de wilde eend, waterhoen, meerkoet en blauwe reiger hebben hier hun plek gevonden, en in de bosjes rondom “Het Lantaarntje” komen koolmees, pimpelmees, winterkoning, heggenmus, merel etc voor.

Verder vinden we bij en in het water de kleine watersalamander en op het water vinden we dee schaatsenrijder. Door het extensieve beheer is het aantal soorten roofinsecten en het aantal per soort sterk toegenomen, wat geresulteerd heeft in een duidelijk afgenomen ziektedruk in de tuintjes op het complex.

Een nieuwkomer is de gewone pad. In 2018 vond er een invasie van jonge padden plaats, en nu (2020) heeft die een vaste plaats ingenomen op het complex en omdat padden ook naaktslakken op het menu hebben staan draagt ie bij aan het op natuurlijke wijze bestrijden daarvan.

Tot slot.

Natuurvriendelijk beheer draagt sterk bij aan de terugkeer van planten en dieren. Dat is niet alleen goed voor de dieren en planten zelf, maar dit draagt ook bij aan de kwaliteit van de leefomgeving en aan de beleving van het water en aan de waterkwaliteit. Bovendien kunnen we er slim gebruik van maken als we natuurvriendelijk willen tuinnieren en plaagdieren in de eigen tuin in toom willen houden. Veel organisaties hiuden zich bezig met natuurvriendelijk tuinieren. Kijk ook eens op de website van Velt www.velt.be of de website van DLV www.milieuvriendelijktuinieren.nl) en bij de website van de nederlandse bond van volkstuinders www.avvn.nl). Wie meer wil weten over planten en dieren kijkt bv op www.knnv.nl. Voor milieuvriendelijke adviezen t.a.v. de bestrijding van plaagdieren met milieuvriendelijke middelen kunt u terecht op www.milieucentraal.nl.

Met dank aan diegegenen die meegewerkt hebben aan het tot stand komen van dit project, de medewerkers en stagiairs van de gemeentelijke plantsoenendienst, rayonpost IJsselweg, Waterschap Westfriesland en de leden van de volkstuinvereniging “De Boogerd”.

H. Smit. 2004-01-02